13.1 Ël sistema giudissiari

Un autr setor andove assistioma ancheuj a una situassion caotica e tant pì ineficenta a l’è col dla giustissima; struture veje, temp assurd, magistratura trop volte al senter dij Organ d’Informassion.
A tut son a venta pone armedi rivedend ël sistema giudissiari e prendend queiche spont da ij sistema dij pais Europeeng pi avansà.
Ël prim pass a l’è col ëd regolamenté ij raport tra informazsson e giustissia: për evité strumentalisassion politiche, o scandalistiche, a venta pone una forma ëd censura ansima ij at giudissiari, pi esatament a venta pone un diviet ëd difusion d’informassion ansima indagini, avis ëd garansia e tut lon ch’a consern procediment giudissiari fin a l'avnua sentensa ëd prim livel. An costa manera as permeteria a la Magistratura ëd travajé serenament e nen sota pression dij Media, ma an particolar as stroncherio tute cole inissiative publicitarie che queiche setor, perautr limità, dla Magistratura tendo a solecité trop sovens, ma dzoratut as eviteria d’utilisé la Magistratura a fin politich come ij l’oma assistì ant ij ultim temp.
Ël second pas a l’è col d’alegerir le procedure giudissiarie dand temp precis ant ij quaj la Magistratura a dev esprimse e se costa a sia nen bona a rispeteje le procedure a andrio a decade a garansia dij sitadini che ancheuj, an queiche cas a divento dle vitime dla giustissia.
Për argionze costi obietiv a venta però fé un pasagi determinant ch’a l’è col dl'adeguament dël përsonal e dle struture cotand ij cost con pì intrade da le spèise processuaj, nen gravand ansima le casse publiche.

13.2 L'indipendensa dla magistratura

Un autr prinsipi a dev esse ribadì e riregolamentà: col dl'indipendensa dla Magistratura dal Podej politich in entrambe le diression. Për realisé una situassion ëd costa natura a venta buté dle regole precise ch’a impediso ai Magistrati d’intré an Politica, autriment ël sospet che certi provediment a veno pià a fin politich resta al sitadin.
Stess problema a esist për ij Publich Ministeri, vëdd Di Pietro. Una profession, dëslupà a favor dla coletività, come ël Difensor Civich o ël Publich Ministero, a pon costi professionista sota ij euj ëd tuti, mercì a una esagerà campagna promossional da part dij mass-media, mentre chiej, al contrari, a fan mach so travaj.
A l’é necessari donca che për ël Publich Ministero, come për ël Difensor Civich, a se stabilisca un period sucessiv al'interussion dla profession, andova l'ex-PM a peussa nen partecipé a la politica ativa.

13.3 Ij temp dla giustissia

Për strense ij temp dla giustissia oltra a impone dij limit precis, ant ij quai le procedure a devo resté, a venta decentré ai giudes ëd pas tut lon ch’a peul esse decentrà, e a dev esse rivista la strutura teritorial dla giustissia.
An pratica a venta nen mach fermé la politica ëd ciusa dle Procure ëd provincia ma rideurbe cole già sarà për disintasè col mugg ëd pratiche ch’as son concentrà ant ij gross sènter e che a son la prinsipal causa dël ralentament dij temp dla giustissia.

13.4 Le struture

Rideurbe le Preture Locaj a significa rivëdde le struture giudissiarie e ël personal colegà.
Dnanstut a venta groupé pi possibil la Magistratura al teritori, aplicand mecanism ant ij Concors ëd priorità për ij resident sia për ij Giudes che për i Cancelié.
In second a venta agì ansle struture vere e propie adeguandle a le esigense zona për zona.

13.5 Ël pentitism

Ij ani '90, la lota a la criminalità organisà, a l’a vëddu ël proliferé dël pentitism. Sgrev esagerà dle condane, promësse ëd libertà con mach queich ani ëd galera da sconté, a l’an portà ij mafios arestà a diventé colaborator ëd giustissia.
Ël fat a l’è nen grave mach perché ël fenomeno a l’è finansià dai contribuent (a son oramai ëd domini publich ij livej ëd vita ëd certi colaborator), ma pi che d’autr perché a rapresenta n’esgiaf moral a la credibilità dla giustissia.
A l’è nen amissibil che, chi a l’è maciase d’omissidi sanguinos, comerci d’ ëstupefacent, ecc. dop pochi ani ëd galera a peussa torné an libertà e pratiché la vita ëd prima.
L’istess discors a l’è valid pr ij detenù che, durant ij permess, a fan assion ilecite fin a arivé a l'omissidi.

13.6 Inaspriment dle pene

Ël fenomeno dzora cità dël pentitism (come tanti autri) a dev esse risolvù con l’inaspriment dle pene; ël colaborator ëd giustissia a peul nen torné an libertà dop un paira d’ani ëd galera.
A dev savèj che le sue dichiarassion a podran permëttje una condission carceraria pì vantagiosa ëd cola ch’a l’avria sensa pentise. A cost riguard a l’è necessaria la modifica dl'articol 41bis an sens restritiv. A l’é necessaria l'istitussion vera dl'ergastolo, nen mach ansla carta, e ëd pen-e esemplai vers coi ch’a cometo at ëd violensa e libidin ansle person-e pi deboj (es.: fomne e cit).

13.7 Trasformassion dle galere an camp ëd travaj

Ancheuj la galera a fa pi nen paura. Le condission ëd vita al so intern a son bin agevoj. A l’è ora che le cose a cambio e che ij le galere sio trasformà an strutture ëd travaj.
An pratica le galere devo pi nen esse un cost për la coletività come a son adess. Ij carcerà a devo esse butà sota për fé coi travaj andava as treuva nen personal.